Sức mạnh của Kafka. Chính trị của Kafka. Những lá thư tình đã là một thứ chính trị, ở đó Kafka tự thấy mình như một ma cà rồng. Các chuyện ngắn và các truyện phác nên những sự-trở-thành-động-vật, chúng cũng là những đường lẩn trốn có tính chất hoạt năng. Các tiểu thuyết là vô hạn. Hơn là chưa hoàn tất, chúng tiến hành một quá trình tháo tung những cỗ máy lớn của xã hội trong hiện tại và tương lai. Chính vào lúc ông trưng chúng ra và sử dụng chúng như một cái bình phong. Kafka hầu như không tin vào luật pháp, vào cảm giác tội lỗi, nỗi sợ hãi, tính nội tâm. Ông cũng ít tin vào các biểu tượng, các ẩn dụ hay các hoán dụ. Ông chỉ tin vào những cấu kết và những chuỗi được vạch ra bởi mọi hình thái mong muốn. Những đường lẩn trốn của ông không bao giờ là một nơi ẩn náu, một lối thoát ra khỏi thế giới. Trái lại đó là một phương tiện để dò tìm những gì đang được chuẩn bị, và để báo trước những “thế lực hắc ám” của tương lai gần. Kafka thích tự xác định mình về phương diện ngôn ngữ, về phương diện chính trị và về phương diện cộng đồng, bằng các khái niệm thuộc về một nền văn học được gọi là “thiểu số”. Nhưng văn học thiểu số là bộ phận của mọi cuộc cách mạng trong những nền văn học lớn.
…“Kafka dùng chữ "văn học nhỏ" (kleine Literatur). Deleuze và Guattari dịch là "litérature mineure". Nhưng, "mineure" ("nhỏ hơn") ở đây không hề có nghĩa là nhỏ bé hơn, thấp kém hơn, hay thậm chí, ấu trĩ. Trái lại, "nhỏ" biểu thị một thế đứng nhất định, một vị trí phát ngôn để từ đó sáng tác văn chương. Deleuze xác định vị trí của "cái nhỏ" như là thế đứng để tạo ra một "thiểu số" trong diễn ngôn có mối quan hệ trực tiếp với quyền lực chính trị như sẽ thấy rõ hơn ở sau. Ngôn ngữ nào cũng áp đặt những quan hệ quyền lực thông qua các quy tắc ngữ pháp và cú pháp, các mã từ vựng và từ nghĩa, tuy nhiên, những quan hệ này lại không ổn định. Sử dụng ngôn ngữ theo kiểu "đa số" luôn có xu hướng hạn chế, tổ chức, kiểm soát và điều tiết chất liệu ngôn ngữ phục vụ cho trật tự xã hội thống trị, trong khi đó, sử dụng ngôn ngữ theo kiểu "thiểu số" sẽ du nhập sự mất cân bằng giữa các thành tố, tận dụng được tiềm năng đa dạng và dị biệt hóa vốn có mặt bên trong ngôn ngữ. Mọi ngôn ngữ, dù là ngôn ngữ thống trị hoặc bị gạt sang bên lề, đều đón nhận cả hai cách sử dụng, và, do đó, văn học thiểu số được hiểu như là cách xử lý những biến số của ngôn ngữ theo cách "thiểu số". Thật thế, cái đa số là cái thuần nhất, đồng dạng (homogene). Nó cần có quy phạm để duy trì quyền lực, để tự kiểm soát và tự khẳng định. Ngược lại, cái thiểu số có thể đề ra những biện pháp để thoát khỏi sự cưỡng bức phải đồng dạng hóa ấy. Nó dự phóng những "đường thoát", tạo ra những không gian "ở giữa", và có thể trở thành-khác. Đặc điểm của thiểu số là tính không thuần nhất, không đồng dạng (hetérogene). Nó không bị kiềm tỏa trong vòng quy phạm thống trị của đa số; nó có thể "thêm vào", nghĩa là không thể đo đếm được, và không chịu "xếp hàng"….
(trích "VĂN HỌC THIỂU SỔ" và một cách đọc khác về Kafka Bùi Văn Nam Sơn, Kafka – Vì một nền văn học thiểu số, Gilles Deleuze và Félix Guattari, Nguyễn Thị Từ Huy dịch, Bùi Văn Nam Sơn hiệu đính, NXB Tri thức, 2013).
|
