Làm thế nào để chữa chứng sợ đi học của trẻ?

Đây là một phương pháp quan trọng trong trị liệu tâm lý được tiến sĩ Joseph Wolpe (1958) đề xướng. Liệu pháp này được dùng để hóa giải những rối nhiễu tâm lý kiểu ám sợ, lo hãi, chẳng hạn sợ chuột, sợ rắn, sợ đi học, sợ nói trước đám đông, nhất là ở trẻ… và đã được thừa nhận là một trong những phương pháp hóa giải lo hãi có hiệu quả, dễ sử dụng và dễ thành công.

Lý thuyết ức chế tương hỗ của Wolpe cho rằng hệ thần kinh có các pha hưng phấn và ức chế luân phiên nhau, rằng tại cùng một thời điểm, hệ thần kinh không thể vừa thư giãn vừa căng thẳng.

Những căng thẳng hình thành trong những tình huống nào đó được giả thiết là những phản ứng của cơ thể được điều kiện hóa. Tại sao một số người lại trở nên lo lắng khi đối mặt với kích thích không có hại như sợ đi máy bay, sợ rắn không độc, sợ khoảng trống, sợ tiếp xúc xã hội… Phải chăng lo hãi là do những kiểu điều kiện hóa nào đó mà những người này đã trải nghiệm từ trước?

Chủ động giãn mềm cơ bắp, đưa cơ thể vào trạng thái thư giãn được xem là cách có hiệu quả để chống lại những phản ứng của cơ thể đã được điều kiện hóa. Bằng cách tiếp cận dần dần với những kích thích gây lo sợ, căng thẳng có thể dẫn đến việc dập tắt dần những lo sợ được điều kiện hóa này.

Liệu pháp giải mẫn cảm có hệ thống bao gồm các bước cơ bản sau:

1. Tưởng tượng ra một loạt các kích thích gây stress xung quanh một sự kiện gây sợ nào đó và sắp xếp các kích thích gây sợ này theo một trật tự, từ yếu đến mạnh (có thể dùng thang đo mức độ lo hãi từ 1-100 điểm).

2. Đưa cơ thể vào trạng thái thư giãn toàn phần.

3. Trong trạng thái thư giãn, thân chủ tưởng tượng một cách sinh động, lần lượt những kích thích gây lo âu đã liệt kê từ mức yếu nhất để cơ thể quen dần. Nếu kích thích được quen dần không gây những cảm giác khó chịu thì chuyển lên một kích thích mạnh hơn. Nếu thấy xuất hiện cảm giác lo âu – khó chịu thì dừng lại, tập trung thư giãn để cơ thể tiếp tục thích ứng. Cứ như vậy tiến dần đến nấc thang gây sợ cao nhất.

Theo Nguyễn Công Khanh. Tâm lý trị liệu. Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội – 2000

Tâm trạng lo lắng của bạn cũng là tâm trạng chung của đa số phụ huynh khi lần đầu tiên bé yêu của mình đến trường. Những nghiên cứu về phát triển tâm lý của trẻ cho thấy 18 tháng bé đã biết giới hạn của kỷ luật, biết sạch sẽ, biết đi vững vàng và bắt đầu thích nghi với cuộc sống bên ngoài. Vì vậy độ tuổi thích hợp để trẻ bắt đầu đi nhà trẻ là 18 tháng.

Tuy nhiên làm thế nào để bé thích nghi với môi trường lạ, những người lạ?

- Việc đầu tiên là bạn nên đến ngôi trường mà con bạn sắp học, tìm hiểu sinh hoạt một ngày ở trường. Nếu có điều kiện, bạn nói chuyện với các bé đang học, để ý xem các bé chơi với nhau như thế nào, cư xử ra sao, khả năng của các bé như thế nào... Bạn có thể hình dung con bạn ngồi ở cái ghế nào đó và đang tham gia một hoạt động nào đó.

- Giới thiệu với bé lớp học, trường học (qua chuyện kể, qua hình ảnh tốt nhất là bé được tham quan một vòng trước khi chính thức đi học), giúp bé hiểu trường lớp là nơi có nhiều đồ chơi mới, có nhiều bạn mới, có nhiều trò chơi mới.

- Tập cho bé lịch sinh hoạt tại nhà phù hợp với lịch tại trường: giờ ăn, giờ ngủ, giờ chơi, tập thói quen đi vệ sinh biết gọi, tự thay quần áo, tự đánh răng, tự xúc ăn…..

- Tham khảo một vài món ăn tại trường, tập cho bé quen với khẩu vị mới trong trường hợp con bạn quá khó ăn.

- Chơi trò chơi đi học tại nhà, kết thúc trò chơi bạn sẽ kể lại những gì bé thích những gì bé không thích, sau này mỗi khi đi học về bé sẽ chia sẻ với bạn niềm vui cũng như khó khăn của bé.

- Trường hợp con bạn quá nhút nhát, nên tạo điều kiện cho bé chơi với một nhóm bạn tại nhà. Những bé này phải là các bé quen biết, họ hàng, nhỏ tuổi hơn… Trong lúc trẻ chơi, bạn đánh giá - so sánh mức độ giao tiếp, các khả năng của con bạn để hỗ trợ thêm trước khi bé đi học.

Môi trường giáo dục với các bạn cùng trang lứa là môi trường ngôn ngữ tốt nhất để phát triển khả năng ngôn ngữ của trẻ. Cùng với sự hướng dẫn của thầy cô, con bạn sẽ dễ dàng hòa nhập và phát triển các kỹ năng xã hội.

Chào bạn,

Thực sự chúng tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn. Không riêng gì trường hợp của bé mà rất nhiều bé khác lần đầu đến trường đều gặp tình huống tương tự. Chúng tôi xin trích lại ý kiến của một chuyên gia trong lĩnh vực này để bạn tham khảo: "Theo bà Phạm Phương Thảo, Giảng viên tâm lý Trường đại học y dược TP HCM, tình trạng các bé đi nhà trẻ hay khóc thét đòi mẹ, nôn ói khi ăn… là dấu hiệu của stress. Nguyên nhân do bé có cảm giác lo sợ bị mẹ bỏ rơi, lo sợ vì phải ở một môi trường xa lạ…

Hiện nay, cả hai cách thức mà các bậc phụ huynh hay áp dụng với con trẻ trong những ngày đầu đến trường đều rất không phù hợp, theo bà Thảo. Thứ nhất là sự nuông chiều con. Thấy con thường khóc thét mỗi lần đi học hoặc xanh xao vì không hợp khẩu vị ăn uống, phụ huynh thường cho con nghỉ học ở nhà. Làm như vậy, bé sẽ rất khó thích nghi với môi trường nhà trẻ.

Trường hợp thứ hai là bỏ mặc con. Nhiều phụ huynh cho rằng, cứ chở con đến trường và giao cho cô giáo. Ban đầu chấp nhận để bé khóc, không ăn uống nhưng rồi sau đó cũng sẽ quen. “Cách này vô tình các bậc bố mẹ đã làm ảnh hưởng không tốt đến tâm lý của trẻ, càng khiến cho bé bị stress nặng hơn”, bà Thảo nói.

Bà Thảo cho rằng, để bé thích ứng tốt với môi trường nhà trẻ thì trước tiên bố mẹ cần phải cho bé làm quen với môi trường này trước khi chính thức đi học. Chẳng hạn, hàng ngày chở bé đến trường chơi, chỉ cho bé thấy đi học sẽ được làm quen với nhiều bạn bè, được chơi nhiều trò chơi, được cô giáo chăm sóc…, tức tạo cho bé cảm giác thân quen mới môi trường mới. Và khi chính thức cho bé đi nhà trẻ, phụ huynh phải tạo cho bé cảm giác không bị mẹ bỏ rơi bằng cách ở lại trường cùng bé trong vài ngày đầu. Từ chỗ ở lại một buổi với bé, sau đó ở lại vài giờ. Khi về thì mẹ phải hứa với bé chiều sẽ đón sớm..."

Bạn có thể bắt đầu lại với bé bằng cách cùng con đến trường, để con quen môi trường mới, có được cảm giác an toàn, sau đó hãy bắt đầu "thả" bé. Cũng cần tìm hiểu các hoạt động ở trường để tìm sự phù hợp nhất cho con.

Chúc bạn thành công,

Thân mến.