Đặt chân lên núi Muối mà lại không phải nhặt muối .

Huyện Bát Xát ( Lào Cai ) là một vùng núi cao ngất trời khi mà hơi thở đầy khói vừa chạm tới mây miền trời Y Tý - nơi tựa vững chắc của đỉnh núi Muối mà dân bản vẫn coi đó là Bạch Mộc Lương Tử ( Ky Quan San ) cao hơn ba nghìn mét so với mực nước biển. Khi so sánh với Fansipan, ngọn núi này đứng thứ hai.

Thấp thoáng những cây nấm đất và những chiếc mũ kì lạ

Đi tới nơi đây, Y Tý ám ảnh du khách không phải ở ngọn núi, không phải là nơi từng có tuyết mùa đông bay nhảy như khi bạn bất chợt gặp ở đất trời phương Tây, mà Y Tý da diết lòng người bởi những ngôi nhà đất thó, những dải tường trình dày với mái phủ tràn rêu, cây leo còn mọc xum xue bao chùm các lớp đá, đó chính là hình ảnh của những ngôi nhà nom thì rất giống với những cây nấm của người dân tộc HH  H Hà Nhì. Dãy nấm ấy tựa vào lưng núi, mặt thì hướng nhìn mơ mộng theo thung lũng mờ sương, mái lá liêu xiêu mà vững chắc tới lạ thường.

Có lẽ ấn tượng sâu sắc nơi đây là hình ảnh lạ mắt của những chiếc mũ vấn tóc của cô gái Hà Nhì đội trên đầu. Với họ, thời trang xanh đen và mũ vấ tóc chính là văn hóa gốc Hà Nhì, nét đẹp vĩnh hằng của các cô gái nơi đây. Tạo ên những điểm khác biệt so với với vẻ đẹp của những người Dao đỏ, người Dao lôn mang theo chiếc mũ đính nhiều họa tiết bằn bạc thật, trùm kín lên trên đầu. Tạo nên sự lung linh trong bóng dáng cong người nơi đây, khuy áo và trang sức trên người học cũng lấp ló ánh bạc trắng tinh khôi điểm tô thêm mấy vệt đỏ của khăn và áo.

Hương vị của nguồn ẩm thực để đời

Văn hóa ẩm thực nơi đây được người Dao đỏ rất coi trọng, họ tự mình đem tới rất nhiều hương vị truyền thống trong lễ dâng bái tổ tiên. Món ngon đối với họ là những thực phẩm từ đồi hoa chuối , đậu phụ hoa, cá suối nấu đậm đà trong ống tre, thịt gà đen nướng thơm lừng với lá rừng hay lạp sườn treo gác bếp và cả xôi ngũ sắc.  Để có thể đem tới lễ hội cúng rừng đầy đủ lễ nghi, đậm truyền thống, người Dao đỏ đã bất chấp cái lạnh buốt giá, lội suối bắt cá và chặt cẩn thận những ống tre xanh. Lá rau xanh, rau thơm được lót dưới ống tre, rắc thêm sự đậm đà bằng chút muối và hạt tiêu xanh rồi cho cá suối vào nấu. Thịt gà đen cũng được thực hiện rất cầu kì, nướng với lá thơm quết cũng chút mật ong làm dậy mùi nao nức.