Chiến tranh và hòa bình

L.Tônxtôi cũng đã từng băn khoăn: “thú thật tôi hoàn toàn không biết một trăm năm sau liệu có ai đọc các tác phẩm của tôi không…” (thư ông gửi cho nhà nghiên cứu người Anh Uyliam Rôtxôn ngày 27 – 12 – 1878). Lênin vĩ đại của chúng ta đã giải đáp nỗi băn khoăn đó: “Tônxtôi đã mất rồi và nước Nga trước cách mạng đã chìm vào dĩ vãng. Nhưng trong di sản của ông có cái không chìm vào dĩ vãng, có cái thuộc về tương lai. Di sản đó, giai cấp vô sản Nga đón lấy và nghiên cứu nó”. Chiến tranh và hoà bình của L.Tônxtôi chính là loại tác phẩm thuộc về tương lai”. Trong những ngày đánh trả mãnh liệt cuộc chiến tranh phá hoại man rợ bằng không quân của đế quốc Mỹ xâm lược, trên miền Bắc, sinh viên Việt nam vẫn viết những đề tài nghiên cứu về chiến tranh nhân dân, về con đường đi tìm lý tưởng của Anđrây Bônkônxki, Pier Bêzukhôv trong tiểu thuyết Chiến tranh và hoà bình Aragông cho biết: Đã có một thời gian ở Pháp, người ta không thể đi trên xe lửa mà không thấy những người đọc Chiến tranh và hoà bình của Tônxtôi. Cuốn tiểu thuyết này có lẽ là tác phẩm lớn nhất, chưa từng thấy, được người Pháp say mê vào những năm 1942 – 1943. Năm 1943, một nhà thơ lớn, một người cách mạng Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu dịch nửa đầu Chiến tranh và Hoà bình ở torng tù. Năm 1960, một nhà văn Pháp đã nói rất hay về sức sống của tác phẩm Tônxtôi: “Khi đọc lại chiến tranh và hoà bình tôi cảm thấy trước mắt tôi không phải một giai đoạn đã qua mà là bí mật đã mất”. Tônxtôi rất có ý thức trong việc tìm tòi một thể loại thích hợp cho “chiên tranh và hoà bình”. Bởi thể hiện loại không phải chỉ là chuyện hình thức. Chính Tônxtôi cũng thấy từ Puskin, Gôngôn đến Đôxtôiepxki, không nhà văn Nga nào chịu bó mình trong khuôn khổ của những thể loại sẵn có như truyện trường ca, tiểu thuyết. Trong một bản thảo lời nói đầu ông viết: “Chiến tranh và hoà bình” là gì? Đó không phải là tiểu thuyết cũng không phải là trường ca hay sử biên niên. Chiến tranh và hoà bình là cái tác giả muốn và có thể diễn rả trong hình thức mà cái đó đã được diễn tả. và khi tác phẩm in thành sách riêng, dưới nhan để của nó, tác giả chỉ ghi: “Sáng tác của bá tước L.N.Tônxtôi”. Do miêu tả chuộc chiến tranh yêu nước 1812 như biến cố trung tâm có ý nghãi quyết định không chỉ vận mệnh nước Nga mà toàn châu Âu, miêu tả số phận của cả dân tộc, nhiều tầng lớp xã hội rộng rãi trong một thời điểm nghiêm trọng trong lịch sử đất nước, Chiến tranh và hoà bình mang dáng dấp rõ rệt của một thiên anh hùng ca.