Nhầm chân ga và phanh - lỗi nguy hiểm của tài xế - làm sao để tránh?
Thay vì đạp phanh tài xế lại nhấn ga khiến xe tăng tốc ngoài ý muốn. Đây là nhầm lẫn không loại trừ "tài non" hay "tài già", xe số sàn hay số tự động. Ở Mỹ và Nhật, số vụ va chạm lên đến hàng ngàn.
Các vụ tai nạn mang tính liên hoàn, gây thương tích cho nhiều người diễn ra ngày càng nhiều. Cuối tháng 7/2008, chiếc Honda 2.0AT vượt qua bãi đất khi lùi rồi rơi xuống sông Tô Lịch (Hà Nội). Rất may, cháu bé và người đàn ông đã chui qua cửa sổ trời để nhờ mọi người giúp.
Tiếp đến là vụ chiếc Ford Mondeo do ông Mạnh, 66 tuổi, nhiều kinh nghiệm lái xe, điều khiển hồi tháng 3/2011 đã đâm 7 xe máy, 14 xe đạp khiến 20 người bị thương trên đường Xuân Thủy (Cầu Giấy, Hà Nội). Tài xế lần đầu tiên sử dụng xe số tự động. Nghiêm trọng hơn là trường hợp chiếc Hyundai Santa Fe khi lùi vào đổ xăng đã bất ngờ tăng tốc, ép một người đi xe máy vào tường gây tử vong tại khúc giao giữa đường Liễu Giai-Đội Cấn (Hà Nội).
Tất cả các sự cố trên đều có đặc điểm là xe tăng tốc bất ngờ, ngoài tầm kiểm soát của tài xế. Các cơ quan chức năng nhận định đây là lỗi đạp nhầm chân ga, thay vì chân phanh.
Nhầm lẫn này không loại trừ ai, từ mới lái đến "tài già"; từ xe số tự động đến số sàn; từ các nước có nền công nghiệp xe hơi lâu đời đến các nước đang phát triển. Cơ quan an toàn giao thông quốc gia Mỹ NHTSA kết luận "nhầm chân ga và chân phanh là nguyên nhân chủ yếu trong các vụ tai nạn liên quan đến tăng tốc ngoài ý muốn".
Năm 2003, nước Mỹ ghi nhận trường hợp một tài xế ở Santa Monica (California) được cho là đã đạp nhầm ga dẫn đến cái chết của 10 người, khi xe của người đàn ông vào một chợ ngoài trời. Trong khi các chuyên gia về an toàn xe hơi cho biết mỗi năm có hàng chục nghìn vụ va chạm với cùng nguyên nhân.
Ở Nhật trong 2009 có 6.700 vụ tai nạn, 37 người chết và hơn 9.500 người bị thương được cho là liên quan tới lỗi nhấn ga thay vì phanh khi lái xe. Số liệu do Viện nghiên cứu tai nạn giao thông, một cơ quan của chính phủ, đưa ra.
"Chúng ta chỉ chưa nhầm, chứ không thể nói không bao giờ nhầm. Nếu cho rằng xác suất xảy ra nhỏ thì chúng ta vẫn phải thật tập trung khi cầm lái",
tỷ lệ những người mới lái mắc lỗi này nhiều hơn. Nhưng người lái lâu năm, nhiều kinh nghiệm cũng có thể bị, nhất là khi rơi vào trạng thái mất bình tĩnh, nóng nảy, bực dọc hoặc lơ đễnh. Trường hợp hiếm gặp khác là ảo giác. Xe đang đứng im nhưng khi nhìn các xe khác di chuyển lại tưởng xe mình đi lùi (hoặc trôi nếu đang đỗ trên dốc) nên vội vàng đạp chân ga, dẫn đến tăng tốc đột ngột.
Khi xảy ra nhầm, người lái rơi vào trạng thái hoảng loạn cao độ do xe phản ứng ngược với mục đích. Có người mất kiểm soát tới mức tiếp tục nhấn ga. Tim đập nhanh, chân tay run, mắt lóa. Phản xạ tốt nhất lúc đó là nhấc chân ra khỏi khu vực điều khiển, không chạm chân vào bất cứ thứ gì. Sau đó chuyển nhanh sang bàn đạp phanh.
NHTSA không đề cập đến xe số sàn (MT) hay tự động (AT), bởi nguy cơ của hai loại này là tương đương. Thiết kế duy nhất hiện nay là bàn đạp ga-phanh gần nhau để tài xế chỉ sử dụng một chân điều khiển.
 |
| Bàn đạp phanh giữ nguyên trong khi ga được đưa sang bên cạnh (bộ phận màu xanh nhạt). Ảnh: NYT. |
Xác suất xảy ra là như nhau nhưng ở Việt Nam, AT bị cho là nguy hiểm hơn bởi phần lớn các vụ tai nạn liên quan đến loại này. Trên thực tế, nguyên nhân có thể do tài xế chưa quen xe AT, tâm lý không tốt. Ngoài ra, quy trình đào tạo không có loại số tự động nên nhiều người không có thời gian làm quen và chưa hiểu rõ quy trình vận hành.
Hiện NHTSA nghiên cứu cấu tạo và cách bố trí của chân ga-phanh sao cho tài xế ít bị nhầm. Trong khi đó, năm 2010 một nhà sáng chế 74 tuổi người Nhật, Masuyuki Naruse, đã đưa ra thiết kế bàn đạp ga và phanh mới. Trong đó toàn bộ bàn đạp sẽ dành cho phanh, hoạt động theo phương thẳng.
Bộ phận ga sẽ ở bên cạnh, phía bên phải bàn chân. Khi muốn tăng ga chỉ cần đưa chân sang ngang. Như thế, khi gặp tình huống khẩn cấp, người lái sẽ thoải mái đạp phanh mà không sợ nhầm. Điều này giảm thiểu nguy cơ trong khi vẫn duy trì phản xạ tự nhiên.
Yasuto Ohama, chủ một công ty vệ sĩ ở Nhật thấy "thoải mái và giải phóng lo âu khi không bao giờ sợ nhầm nữa".
Giá chuyển đổi sang bộ bàn đạp mới này chỉ khoảng 1.156 USD, vào thời điểm 2010. Nhưng cái khó là Masuyuki Naruse phải thuyết phục các hãng sử dụng, marketing rộng rãi để người sử dụng hiểu được lợi ích.
Lỗi do chủ quan, kém ý thức
Là người từng lái xe đủ lâu, tôi cũng đã có nhiều trải nghiệm. Do còn trẻ, tò mò hay nghịch ngợm những trò phải nói là rất ngu. Bây giờ nghĩ lại vẫn còn thất sợ, giá trước khi tôi làm những điều ngu dại đó ai đó cho tôi biết về điều đó thì tôi đã không bao giờ làm. Đây là những kinh nghiệm mà tôi đã từng trải qua và đúc kết lại cho mình. Nếu nhưng ai thắc mắc cũng có thể biết chút ít nhằm mang lại hiệu quả lái xe, an toàn cho mình, cho mọi người...
Thứ 1: Tắt máy khi xe đang chạy, hoặc đang đổ dốc. Hành động này cực kỳ nguy hiểm. Bởi khi tắt máy hệ thống bơm dầu và trợ lực tay lái hoàn toàn không hoạt động. Hệ thống phanh (Thắng) chỉ ăn vài cái đầu (Do còn chút ít lực ép bên trong piston) về sau thì hoàn toàn không có hiệu lực.
Cứ nghĩ xem... bạn đang đổ dốc, bỗng có ai đó băng ngang quang đường, hoặc đến ngã tư... bạn phải dừng lại nhưng hệ thống phanh thì không có tác dụng... Chết là cái chắc. Với tân lý hoảng loạn bạn chỉ biết cố mà đạp chân thắng trong khi "quên" không nổ lại máy xe đã tắt ( mà lúc đó có đề máy cũng chưa chắc gì kịp - Không phải lúc nào đề 1 lần xe cũng nổ máy). Tóm lại tuyệt đối không bao giờ tắt máy xe khi đang chạy hoặc đang dừng chờ. ( Nếu tôi nhớ không lầm học lái xe họ có thi phần này...)
Thứ 2: Tuyệt đối chân ga hay chân thắng ( Phanh) không bao giờ rời 1 trong 2 vị trí đó trong khi lái xe. Xe tôi số tự động, đôi khi lái xe tôi hay nghịch ngợm ngồi gác chân lên ghế, khoanh chân như ngồi chiếu... Hành động này cực kỳ nguy hiểm khi bạn cần phanh (thắng) xe lại bởi khi ấy sẽ không phân biệt được đâu là chân ga, đâu là chân thắng (Phanh). Nếu bạn đạp đúng, số bạn may mắn... không ai xảy ra chuyện gì... Nếu bạn đạp sai, hoảng loạn càng thêm hoảng loạn (Bởi bạn bị mất phương hướng và vị trí của chân ga- thắng) chắn chắn sẽ là tai nạn nghiệm trọng.
Thứ 3: Tuyệt đối không để số "Mo", hay còn gọi là số không "0" hoặc xe tự động là chữ "N" tức "Natural". Theo thói quen 1 số trường hợp hay để số "N" lướt khi xe có trớn... Nguy hiểm xảy ra khi bạn vào cua, tránh 1 chướng ngại vất hoặc khi vừa đổi làn đường... Bởi sau khi thao tác bạn sẽ bị "Rớt" tốc độ ban đầu, khi bị hụt chúng ta thường có xu hướng và theo quán tính là đạp ga, nhưng khi đó trạng thái xe đang là "N" tiếng động cơ gầm lên + sự đu sát của xe sau hoặc bạn bị mất cân bằng do mất dự tính về tốc độ của xe sẽ khiến tai nạn xảy ra.
Hoặc chí ít bạn gây nguy hiểm cho người phía sau bởi bạn giảm tốc bất hợp lý.... Theo lời khuyên của mình nếu bất cứ ai phạm phải nhưng thói quen như trên nên tuyệt đối tránh hoặc những ai chưa biết nên tham khảo và tuyệt đối không bao giờ để xảy ra nhưng sự cố đáng tiếc cũng như sai lầm không đáng có.
Giải quyết "nhầm chân ga" chữ không phải tìm lỗi do ai
Tôi cho rằng: - Xe số sàn ít nguy hiểm hơn xe số tự động khi nhầm chân phanh thành chân ga. - Ai cũng có thể nhầm (không đồng ý các bạn cho là các bác tài già không bao giờ bị nhầm) vì tai nạn xảy ra trong nhiều tình huống khác nhau (bực dọc, mải nghĩ , lơ đễnh, đau đầu, nói chuyện, nghe điện thoại, uống nước, chói mắt, va chạm xe máy...)
Vì vậy, để giảm tai nạn thì vấn đề chính ở đây là nên tìm ra giải pháp giảm sự cố khi lỡ đạp nhầm chân ga chứ không phải xác định lỗi của ai.
Trên đây đã có một số ý kiến: - Áp dụng chân ga của ông Masuyuki Naruse: không khả thi lắm vì rất kho thay đổi thói quen của người lái xe. - Đổi vị trí chân phanh về bên trái: Đối với xe tự động thì tạm ổn nhưng nếu bạn đang lái xe số sàn chuyển sang lái xe tự động thì sao ? cũng không được.
Theo như các bạn phân tích: - Với xe số sàn, nếu đạp nhầm chân ga (giả sử không đạp côn) thì xe cũng khó vọt lên ngay, điều này chỉ đúng khi xe đã giảm tốc do va chạm hoặc một lý do nào đó -> vẫn nguy nhiểm. - Với xe số tự đông, nếu đạp nhầm là vọt (đủ để gây nguy hiểm). Hãy tìm giải pháp cho cả xe số sàn và số tự động. Đối với một số dòng xe (tôi đọc được), NSX trang bị bộ cảm biến để khi tài xế nhả ga đột ngột thì hệ thống phanh sẽ hoạt động để giảm tốc độ. Nhưng đây lại là tình huống ngược lại.
Tôi có 2 ý:
1- NSX lắp cảm biến để hãm phanh khi tài xế đạp mạnh chân ga đột ngột (như kiểu xe máy bị hụt ga khi thiếu xăng) ? và tương tự khi xảy ra va chạm, tốc độ xe giảm đột ngột, nếu lái xe lỡ đạp nhầm chân ga thì xe cũng không vọt lên đột ngột mà chỉ từ từ (đủ để lái xe bình tĩnh nhận ra sai lầm)...
2- Bắt buộc dạy lái xe trên cả xe số sàn và xe số tự động. Một vài ý chia sẻ.