Mua bán xe ô tô cần lưu ý những gì?

Mặc dù ô tô là mặt hàng khá đặc biệt bởi số tiền đầu tư lớn, nhưng do có tính chất “thời trang” như một số mặt hàng khác nên việc thay đổi xe, với dân “chơi” xe, diễn ra thường xuyên. Trong khi đó, lượng người có nhu cầu dùng xe du lịch cho những nhu cầu thiết thực lại khá nhiều. Trong đó, số người không đủ tiền để mơ tới những “con” xe đẳng cấp, chỉ cần xe tốt rất nhiều. Tiền ít nhưng muốn mua xe tốt, điều này nghe như một nghịch lí nhưng lại là thực và hoàn toàn có thể đạt được. Những kinh nghiệm dưới đây dành cho dân muốn mua xe đã qua sử dụng an tâm khi đi mua xe, tránh được những khuyết tật và thất vọng, thiệt hại về sau, nhất là những người mua xe lần đầu.

Khi đi mua xe, bạn thường lưu ý đến “đời xe”. Điều này không sai nhưng nếu tuân thủ máy móc quá, đôi khi phải trả giá. Tháng 12 âm lịch năm 2010 tôi được một chỉ dẫn đến mua xe tại một địa điểm ở quận 12, TP.HCM. Người giới thiệu cho biết, ở đó có 2 chiếc Toyota Inova đời 2007 giá chỉ 330 triệu. Trong lúc giá xe đời 2006 ở các tiệm bán xe cũ ít nhất phải 550 triệu cùng thời điểm. Thử xe xong, thấy mọi việc ổn cả nhưng nhìn đồng hồ hiển thị km đã sử dụng, tôi phát hoảng: xe đã chạy 380.000km! Nếu với dạng xe nhà, xe cơ quan, người ta chạy bình quân một tháng lối 2.000km, thì số km “từng trải” của chiếc xe này tương đương với 19 năm. Với xe hơi, cốt cách nó là một hệ thống máy cơ học. Khi dùng, nó sinh nhiệt và mài mòn nên dù chưa có bệnh tật, đâm đổ gì nhưng chỉ số này báo hiệu thời kỳ “thoái hóa, biến chất” nằm ngay sau đó. Xe có thể chạy tốt được… vài tháng nữa, sau đó sinh bệnh suốt ngày, rất khó chịu. Cách đây 3 năm, tôi có mua một chiếc Toyota Cressida tại Hạ Long. Chiếc xe này sản xuất từ năm 1996 nhưng mới chạy 100.000km. Lấy chỉ số bình quân mỗi năm đi 24.000km thì xe này chỉ xem như đời… 2004, mà giá con xe này chỉ có 150.000 triệu đồng, chưa bằng hai lần một chiếc xe gắn máy cao cấp. Sau ba năm sử dụng, hầu như thợ xe chưa kiếm được đồng nào từ nó, chạy rất yên tâm, có điều dòng xe này thuộc loại VIP, máy xăng 2.4 nên hơi hao xăng, tầm 11 lít/100 km. Đó cũng là lí do khiến chủ cũ của nó ít dùng. Ông này là một quan chức ngành tài chính bị thất sủng, cuộc sống sau này hơi khó khăn, không như thời đương chức, xe “đắp chiếu” 5 năm xong, phải bán. Nhưng, nếu cân bằng tiền xăng đắt hơn xe mới (chừng 3 lít/100km) với tiền đầu tư 5 lần hơn để có chiếc xe mới tương tự (Camry 2.4 chẳng hạn) thì chi tiêu này thực ra rất rẻ, không có gì đáng suy nghĩ. Tương tự, nhiều chủng xe được xem là rất tốt, thương hiệu rất mạnh như Ford Escape 3.0 đời 2003 chẳng hạn, mạnh mẽ và “hoành tráng” không kém bất cứ một chú dạng SUV nào nhưng giá chỉ bằng nửa, lối 17.000-20.000 USD. Khái niệm “tiền ít, thịt nhiều” , “cũ người – mới ta” là như vậy. Trong những xe được bán, yếu tố “sử dụng ít” rất nhiều. Có nhà đi công tác nước ngoài liên miên, xe “nghỉ hưu” rất nhiều thời gian, nay bị “đề mốt” muốn bán để mua xe mới. Có nhà lại xuất phát từ hoàn cảnh, ví như chủ xe chỉ mua về để đó rồi đi xe… gắn máy vì đi xe hơi quá bất tiện (Hà Nội, Sài Gòn thường có cảnh này), nay bán đi cho “rảnh nợ”. Có xe bị cầm cố, thế chấp liên miên hoặc bị cơ quan hữu trách chế tài, hạn chế sử dụng, lưu kho… Năm 2008, tại salon xe cũ trên đường Lò Đúc Hà Nội, gần ngã tư Hòa Mã có nhập từ Hồng Kông một loạt xe Nisan VIP cực sang, đen bóng đời… 1995, nhưng vì lí do gì đó nó chưa hề được sử dụng. Chúng tôi không tin và chủ cửa hàng phải chứng minh bằng một loạt chứng từ gốc, tiếng Anh cho thấy do vướng mắc tài chính gì đó nên một seri xe này, lối 300 chiếc, nhập từ Nhật vào Hồng Kông phải tái xuất về Việt Nam. Hải quan Việt Nam đã xác nhận điều này và về nguyên tắc, thời điểm đó chưa được nhập xe cũ cỡ này. Giá loạt xe này chỉ bằng 60% xe mới mà xem ra các tiện nghi cho tới độ chắc bằng của khung sườn, nước sơn còn “ăn đứt” xe mới.

Làm sao biết xe ít sử dụng? Có rất nhiều “bằng chứng” để biết xe đã sử dụng nhiều mà không cần nhìn vào đồng hồ hiển thị km, vả lại đồng hồ km là thứ người ta có thể điều chỉnh được, nên nếu tin vào đó nhiều khi sẽ thiệt thòi. Bạn hãy chú ý các yếu tố dưới đây: 1. Cần số: các xe có số sàn càng dễ xem. Cầm cần số lắc qua lắc lại rãnh số “mo”. Xe mới khoảng cách cực đại rất ngắn, xe càng cũ khoảng cách càng rộng ra. Vào số (vẫn tắt máy) rồi lắc thử, nếu là xe mới, đã vào số hầu như rất ít độ “rơ” khi lắc, xe càng cũ độ “rơ” càng lớn. Chiếc xe trong ảnh đầu bài đời 2002, mới chạy 50.000km, tương đương hai năm mà giá chỉ bằng nửa xe mới. 2. Chú ý vị trí tay cầm vào cơ cấu để mở cửa ra của người lái, trừ trường hợp đã thay tháo, nhìn độ nhẵn, trơn láng của vị trí này là “đọc” được sự “kinh qua” của xe. Chủ xe khi tân trang có thể làm nội thất xe bóng lộn, thơm phức, mới mẻ nhưng ít chú ý đến điểm này. Vị trí này rất kín, vị trí cần xem càng kín hơn, nó ở phía trong của lẫy bật mở cửa. Xem độ mòn các nút điều khiển kính trên cánh cửa 3. Mở tấm lót sàn (2 lớp) đến tận lớp tôn. Dùng vật cứng bằng gỗ gõ vào đây và lắng nghe. Nếu xe cũ, đã chinh chiến nhiều, tiếng kêu mỏng, rạn. xe mới tiếng chắc, ấm. Khi mở, quan sát luôn lớp sơn nguyên thủy. Cũ quá hoặc mới quá đều nằm trong diện nghi vấn. Cũ quá thì rõ, còn mới quá thì coi chừng, xe mới được “mông má” lại để bán. 4. Mở cửa gần vị trí lái xe ra khoảng 70 độ so với thân xe. Dùng hai tay bưng nhẹ cả tấm cửa lắc theo chiều lên, xuống. Xe dưới 5 tuổi gần như bản lề không có chút độ rơ nào cả. Xe cũ không thể tránh khỏi điều này. Tuy nhiên, phải quan sát vị trí 2 bản lề xem có gì khác thường không, hay đã bị thay rồi. 5. Nổ máy xe, đề lên vài chập rồi bỏ đấy, đi xem những vị trí khác chừng 8- 10 phút xe nổ tĩnh, quay lại nhìn vào kim đồng hồ báo nhiệt độ. Nếu mức chỉ vẫn dưới trung bình là xe còn hoàn hảo, ít chạy. Sau thao tác này, mở nắp capo, dùng cảm giác của tay, mặt để cảm nhận nhiệt độ khu vực máy. Với thời gian 8-10 phút chuẩn nổ máy không chạy, nếu xe tốt khu vực máy vẫn mát. Đặt tay lên nóc máy chỉ hơi ấm. Còn nếu xe quá cũ, cho dù tân trang đẹp đẽ đến đâu, chỉ nổ máy tĩnh 5 phút cũng sẽ rất nóng, khó chịu. Chú ý khi nổ máy, nếu xe có đồng hồ tua máy, lúc đầu kim chỉ rất cao, nhịp máy hơi sạn, hơi giật nhẹ rồi êm dần, ga lên vài cái hết rung rật, hai ba phút sau mới ổn, rụt dần xuống vạch chuẩn là máy xe đã cũ. Nếu xe tốt, khoảng dao động của kim này rất ngắn, cả về thời gian lẫn mức hiển thị kim trên đồng hồ (chỉ khoảng 1 phút là ổn định). Về thời gian, nếu chỉ sau 30-40 giây kim này đã nằm yên ở vị trí dưới 10 vạch đầu là xe còn rất tốt (khoảng 8 vạch nhỏ). Nếu cần đến cỡ 2 phút kim mới xuống dần là xe đã khấu hao. 6. Cuối cùng là một thao tác cần thiết: để nguyên xe nổ ở mức thấp, không mồi ga, vào số xong nhả “côn” thật từ từ, thật bài bản. Nếu xe trườn lên êm ái, không rung giật, không lựng khựng, không chết máy mà cứ nhanh dần lên, chạy trơn tru là xe còn tốt. Vẫn thao tác trên, sau khi quan sát các bánh xe được bơm hơi, cân chỉnh tốt, chạy trên đường bằng, thẳng, bạn bỏ cả hai tay khỏi vô lăng thấy xe chạy thẳng tưng, ổn định ở tốc độ trên 30 km/giờ là yên tâm rồi. Làm các thao tác ở phần 6 xong là “đọc” được chất lượng đại để của chiếc xe cũ. Thao tác dưới đây nhằm tìm ra “con xe” lý tưởng, kể cả nó đã rất cũ: nổ máy, không ga mồi. Xe xuất phát trên đường bằng, bánh bơm chuẩn, chỉ ngồi hai người (mình và chủ xe) rồi nhấn côn, vào thẳng số 2 với xe dưới 2.0; vào thẳng số 3 với xe trên 2.4 rồi để nguyên chân ga, không thêm, nhả “côn” từ từ; khi bánh bắt đầu chuyển, dừng nguyên mức ga đó chừng 5 giây rồi nhả tiếp đến hết, vẫn không mớm ga mà thấy cái xe chạy tốt (từ 20-30 km/h); khi nhấn ga một chút, xe vọt ngay thì đó là xe còn rất tốt, lý tưởng. Khi tiến hành thực nghiệm này, phải “nghe” coi ga-răng-ti đủ mạnh mới làm. Nếu ga nhỏ quá, cài số cao xe chết máy ngay.

Đối với salesman (Người bán): tôn trọng người bán xe nhưng không bao giờ tin tất cả lời họ nói. Tự bạn phải tìm cho ra những gì bạn cần biết về chiếc xe. Người bán muốn có lời nên không ngần ngại nói những điều quảng cáo về xe không có thực.

Độ tin cậy của hiệu xe: nếu bạn là người thích xe có độ bền lâu dài (chứ không quan tâm về mốt, rẻ, luxury, hay sport) thì yếu tố quan trọng nhất phải xét đến khi mua xe là “reliability”, tức là độ tin cậy của hiệu xe. Thông tin về reliability của một hiệu xe (model) chỉ có được ít nhất sau khi xe được tung ra thị trường 5 năm. Ví dụ, Trung Quốc chưa có xe bán ra tại Mỹ, vậy khi mới bán ra trong 5 năm đầu, độ tin cậy là… zero. Nếu mua xe, coi như… đi thử. Nếu cần biết thêm về độ tin cậy của các hiệu xe bạn có thể phải lên internet để đọc nhận xét (review) của khách hàng đã mua xe, hay đọc trong các báo Consumer Report.

Xe bị ngập nước do lụt lội hay mưa bão: “không” được coi là xe cũ. Các hãng bảo hiểm tại Hoa Kỳ gọi các xe này là “totaled”, ý nói là “total loss” (hư hết rồi) và sẽ kéo tới nghĩa địa xe. Nhưng ngay cả tại Hoa Kỳ, vẫn có người tìm cách bán các xe “ngập lụt” như vậy và có thể có người ham rẻ bị lừa. Làm sao để biết xe “lụt” ? Xe ngập trong nước sẽ để lại các vết nước khắp mọi nơi trong xe, vết rỉ sét, hay mùi ẩm mốc. Dĩ nhiên người bán sẽ tìm cách lau cho sạch và thay mới ghế, nệm, thảm,…nhưng nếu bạn quan sát kỹ vẫn có thể tìm ra. Có thể yêu cầu người bán cho giấy xác nhận không phải xe “lụt” (flood-damaged car).

Xe đã bị đụng: theo luật tại nhiều nước, người bán xe bắt buộc phải nói rõ cho người mua là xe đã từng bị đụng hay chưa. Tôi hy vọng là ở VN luật này cũng sẽ được thi hành để bảo vệ người mua xe cũ. Hãy dứt khoát nói “No” đối với xe đã bị đụng, trừ phi bạn là chủ garage sửa xe hoặc là xe chỉ bị cọ quẹt nhẹ. Xe đụng thường bị cong khung xe dù là mắt thường không nhận ra. Các chi tiết máy cũng có thể bị vênh hay sắp gãy. Mua chiếc xe đụng về (dù rất rẻ) là chuốc khổ vào thân.

Mileage: là số dặm hay cây số xe đã chạy qua (tùy theo quốc gia, Hoa Kỳ dùng miles, Canada dùng kilometres). Số mileage được đọc trên một đồng hồ trong khung trước mặt người lái, gọi là odometer. Trung bình một chiếc xe cũ ở nước ngoài sẽ chạy 12,000 tới 15,000 dặm một năm. Nếu xe cũ 2003 mà đã chạy tới 100,000 dặm thì có nghĩa là người chủ đã chạy quá nhiều trong 3 năm. Ngược lại, xe đời 2000 mà mileage chỉ có 40,000 dặm thì kể như mới hơn chiếc 2003. Thành ra, đời xe năm nào chỉ nói lên kiểu dáng (design) mà không nói được xe đã cũ thế nào. Một điểm quan trọng khác nữa là số mileage trên odometer có thể bị sửa. Việc sửa này là bất hợp pháp theo luật của nhiều quốc gia. Làm sao ta biết được là odometer đã bị điều chỉnh lại ?. Rất khó đối với người bình thường đi mua xe cũ. Chỉ có thể tạm căn cứ vào số mileage hợp lý và giấy tờ của chủ xe cũ. Ví dụ xe cũ 4 năm mà mileage chỉ có 20,000 dặm, xe không có giấy tờ gì của chủ xe cũ,…

Xe mua từ các lò bán đấu giá: Tại Nam California, mỗi cuối tuần đều có vài nơi bán xe cũ đấu giá. Rất nhiều người tụ về để xem và mua xe. Nhưng nếu không phải là người chuyên nghiệp về xe, ta khó lòng biết nổi là xe tốt hay đang hư hay sắp hư. Vì vậy người mua xe ở lò đấu giá thường là các chủ dealers (tiệm bán xe) xe cũ. Họ biết xem xe, cố trả giá rẻ để mua xe về, và tân trang lại để bán. Dĩ nhiên, người mua không thể biết hết được xe đang có vấn đề gì. Chỉ thấy xe còn mới bên ngoài, và mua là khách hàng chấp nhận chuyện may rủi. Mua được xe và lái xe là một niềm vui, nhưng mua xe cũ, nhất là mua từ nước khác về, phải hết sức cẩn thận. Tiền bỏ ra không phải là ít và có thể chuốc khổ vào thân. Nói theo người Mỹ, khi mua xe cũ bạn phải làm “homework” trước, tức là phải tìm hiểu kỹ về chiếc xe đang muốn mua, chứ không chỉ tin vào người bán hay lời quảng cáo. Lần sau, nếu có dịp, tôi sẽ nói thêm về giá các loại xe, quality của các hiệu xe thông dụng mà tôi đã có dịp lái qua hay biết qua, và quan trọng nhất là giúp bạn đọc hiểu cách tìm nguồn gốc của xe qua cách đọc căn cước VIN 17 digits của xe (Vehicle Identification Number). Hy vọng các thông tin này có ích cho việc chuẩn bị mua xe cũ của bạn.